Podróż do Twojego zęba – czyli trochę słów o jego budowie

Ugry­złaś jabłko, i pró­bu­jesz zacząć roz­ma­wiać z kole­żanką o wczo­raj­szej lek­cji mate­ma­tyki. Nagle coś wydaje się zabawne – wypadł jeden z Two­ich zębów! Zła­pa­łaś ząb i trzy­masz w swo­jej ręce. Dokład­nie mu się przy­glą­dasz. W ustach czu­jesz dużą pustą prze­strzeń i pew­nie możesz prze­bić przez nią słomkę do picia ;).

Czy, zanim wło­ży­łaś ząb pod poduszkę, wie­dzia­łaś, że to coś, to znacz­nie wię­cej niż zwy­kła mała kosteczka? Poje­dyn­czy ząb ma wiele róż­nych czę­ści, które spra­wiają, że on naprawdę żyje i jest bar­dzo pomocny. Zęby odgry­wają ważną rolę w codzien­nym życiu. Nie tylko pozwa­lają Ci jeść rze­czy takie jak jabłka, ale także poma­gają mówić. Poro­zma­wiajmy więc dziś o „podróży do Two­jego zęba”.

Mle­czaki

W prze­ci­wień­stwie do Two­jego serca lub mózgu, Twoje zęby nie były gotowe do pracy od dnia naro­dzin. Cho­ciaż dzieci mają już zaczątki pierw­szych zębów, jesz­cze przed uro­dze­niem, zęby nie stają się widoczne, dopóki dzieci nie będą miały około 6 do 12 mie­sięcy.

Po wyrżnię­ciu pierw­szego zęba, zaczyna się poja­wiać ich coraz wię­cej. Więk­szość dzieci ma swój pierw­szy zestaw zębów w wieku 3 lat. Są to tak zwane zęby pier­wotne, zęby mleczne lub potocz­nie zwane m­le­cza­ka­mi. W sumie jest ich 20.

Zdję­cie, na którym widać kiedy pojawiają sie pierwsze mleczaki.

Kiedy dziecko osiąga wiek 5 lub 6 lat, zęby zaczy­nają wypa­dać jeden po dru­gim. Mle­czak wypada, ponie­waż jest wypy­chany przez znaj­du­jący się za nim ząb stały. Powoli wyra­stają zęby stałe i zaj­mują miej­sce zębów mlecz­nych. W wieku około 12 lub 13 lat więk­szość dzieci traci wszyst­kie mle­czaki. W ich miej­sce poja­wiają się zęby sta­łe.

W sumie jest 32 zębów sta­łych – o 12 wię­cej niż pier­wot­nych. Więk­szość ludzi ma jesz­cze cztery dodat­kowe zęby (zwane zębami mądro­ści), które rosną z tyłu jamy ust­nej, dopiero gdy mamy od 17 do 25 lat. Uzu­peł­niają one zestaw 32 zębów dla doro­słych.

Podróż w głąb zęba

Przyj­rzyjmy się teraz naszym wła­snym zębom. Spójrz w lustro, uśmiech­nij się, pokaż zęby i popatrz na nie. Część zęba, którą widzisz, która nie jest pokryta dzią­słem, to ko­ro­na. Korona każ­dego zęba pokryta jest szkli­wem, które jest bar­dzo twardą i czę­sto błysz­cząca powłoką. Szkli­wo działa jak oso­bi­sty pan­cerz zęba i jest barierą, która chroni wewnętrzne czę­ści zęba.

Budowa zęba

Gdy­byś była w sta­nie ode­rwać szkliwo, doszła­byś do zębiny. Zę­bi­na to naj­większa część zęba. I już nie jest, tak twarda jak szkliwo. Zębina chroni naj­bar­dziej wewnętrzną część zęba, zwaną mia­zgą.

Mia­zga jest miej­scem, w któ­rym znaj­dują się zakoń­cze­nia ner­wowe każ­dego zęba i dopływu krwi. Kiedy jesz gorącą zupę, lub bar­dzo zimne lody, lub masz dziurę w zębie, wtedy boli Cie­bie Twoja mia­zga. Jak to wygląda? Pro­sto ner­wami do mózgu i z powro­tem. Zakoń­cze­nia ner­wowe w miaz­dze wysy­łają do mózgu wia­do­mo­ści o tym, co się dzieje („Lody są za zimne!”) i następ­nie czu­jesz zimno w zębach. Mia­zga zawiera rów­nież naczy­nia krwio­no­śne zęba, które kar­mią ząb i utrzy­mują go przy życiu i zdro­wiu.

Następ­nie mia­zga scho­dzi aż do ko­rze­nia zęba, który znaj­duje się pod dzią­słem. Wgłę­biamy się bar­dziej i mamy ce­men­t, który two­rzy korzeń zęba i jest zako­twi­czony w kości szczęki.

Rodzaje zębów

Praw­do­po­dob­nie zauwa­ży­łaś, że masz różne rodzaje zębów sta­łych. Wiedz, że każdy z nich ma swoją funk­cję.

Dwa przed­nie zęby i zęby po obu stro­nach są sie­ka­czami. Mamy ich po cztery na górze i cztery na dole.

Rodzaje zębów

Sie­ka­cze (albo jedynki i dwójki) mają kształt drob­nych dłut, a ich pła­skie końce są nieco ostre. Zęby te służą do kro­je­nia i sie­ka­nia żyw­no­ści. Przy­po­mnij sobie jabłko, które zja­dłaś: za pomocą sie­ka­czy chru­piesz skórkę jabłka.

Spi­cza­ste zęby obok sie­ka­czy nazy­wane są kła­mi (albo trójki). Razem cztery, dwa na górze i dwa na dole. Są spi­cza­ste, i ostre, poma­gają roz­ry­wać jedze­nie.

Obok kłów znaj­dują się przed­trzo­now­ce, które są rów­nież nazy­wane zębami dwu­dziel­nymi (albo czwórki i piątki). W sumie masz osiem przed­trzo­now­ców, cztery na górze i cztery na dole. Będziesz musiała otwo­rzyć nieco sze­rzej usta, aby zoba­czyć te zęby, ale kiedy to zro­bisz, zauwa­żysz, że ich kształt jest zupeł­nie inny niż sie­ka­cze i kły. Przed­trzo­nowce są więk­sze, sil­niej­sze i mają wypu­kło­ści, co czyni je ide­al­nymi do kru­sze­nia i mie­le­nia żyw­no­ści.

Jeśli otwo­rzysz usta naprawdę sze­roko, zoba­czysz swoje zęby trzo­no­we (albo szóstki i sió­demki). Masz ich osiem, cztery na górze i cztery na dole. Cza­sami nazy­wane są one 6-let­nimi trzo­now­cami i 12-let­nimi trzo­now­cami, ponie­waż jest to mniej wię­cej w cza­sie, kiedy się poja­wiają.

Trzo­nowce są naj­tward­sze z tej grupy. Są jesz­cze szer­sze i sil­niej­sze niż przed­trzo­nowce i mają wię­cej grzbie­tów. Trzo­nowce ści­śle współ­pra­cują z Twoim języ­kiem, aby pomóc Ci przełknąć jedze­nie. W jaki spo­sób? Język zamiata prze­żuty pokarm do ust, gdzie zęby trzo­nowe mielą go, aż zosta­nie zmiaż­dżony i gotowy do połknię­cia.

Jak wspo­mnia­łam wcze­śniej, ostat­nie zęby, to zęby mądro­ści (albo ósemki). Są to tak zwane trze­cie zęby trzo­nowe. Są cał­ko­wi­cie w tyle ust, po jed­nym w każ­dym rogu.
Cza­sami może być konieczne usu­nię­cie zębów mądro­ści, ponie­waż mogą powo­do­wać pro­blemy w jamie ust­nej. Niek­tó­rzy uwa­żają, że zęby mądro­ści mogły być uży­wane miliony lat temu, kiedy ludzie mieli więk­sze szczęki i jedli pokarm, który wyma­gał dużo żucia. Uważa się, że nazy­wane są zębami mądro­ści, ponie­waż poja­wiają się w póź­niej­szym życiu, gdy młody czło­wiek staje się star­szy i mądrzej­szy.

Mówisz również dzięki zębom

Twoje zęby świet­nie nadają się nie tylko do jedze­nia, ale potrze­bu­jesz ich rów­nież do wymowy dźwię­ków. Zęby pra­cują z języ­kiem i war­gami, aby pomóc Ci two­rzyć dźwięki. Spró­buj powie­dzieć powoli słowo „ząb” i zauważ, jak Twój język naj­pierw pra­wie dotyka we wnę­trze gór­nych sie­ka­czy, wytwa­rza­jąc twardy dźwięk „z”, a następ­nie wcho­dzi w dolne zęby, aby wydać dźwięk „ąb”.

A teraz zaśpie­waj „la la la la la”. Za każ­dym razem, gdy wyda­jesz dźwięk „l”, zwróć uwagę na to, co dzieje się z zębami i języ­kiem.

Dbaj o zęby

Mycie zębów pastą z flu­orem jest naj­lep­szym roz­wią­za­niem, jeśli cho­dzi o utrzy­ma­nie zębów w dosko­na­łej for­mie. Sta­raj się myć po każ­dym jedze­niu lub co naj­mniej dwa razy dzien­nie. Szcze­gól­nie ważne jest szczot­ko­wa­nie przed snem.

Naj­lep­szym spo­so­bem na szczot­ko­wa­nie zębó­w jest wyko­ny­wa­nie małych kółek przy każ­dym zębie. Od góry do dołu, a nie tylko na boki. Korzy­staj z nici den­ty­stycz­ne­j by wyczy­ścić prze­strzeń mię­dzy zębami. Ten zabieg usu­nie resztki jedze­nia i płytkę nazębną. Możesz także u­myć języ­k, aby zacho­wać świeży oddech! Zale­cam rów­nież płu­ka­nie jamy ust­nej spe­cjal­nymi pły­nami.

Ważne jest rów­nież, aby re­gu­lar­nie odwie­dzić swo­jego ulu­bio­nego den­ty­stę. Pod­czas wizyty den­ty­sta zwróci uwagę na wszel­kie pro­blemy oraz wyczy­ści i wypo­le­ruje Twoje zęby. Cza­sami wykona zdję­cia rent­ge­now­skie, aby uzy­skać lep­szy obraz tego, co dzieje się w jamie ust­nej. Pod­czas pobytu możesz rów­nież otrzy­mać lecze­nie flu­or­kiem.

A pomię­dzy wizy­tami u den­ty­sty możesz zapo­bie­gać pro­ble­mom, jedząc m­niej słod­kich prze­ką­sek i słod­kich napo­jó­w. Cukier może spowo­do­wać pojawienie się próch­nicy lub ubytków. Ale, jeśli już teraz zadbasz o zęby, będziesz jadła twarde jabłka, bez obawy, że wyleci Tobie jakikolwiek  ząb!

Chcesz abym pooglą­dała Twoje zęby i zadbała o Twój piękny uśmiech? Podaję link gdzie pra­cuję i łatwo mnie zna­leźć:
https://a­ga­ta­gaw­ry­chow­ska.pl/g­dzie-pra­cu­je/

Do zoba­cze­nia!

Agata Gaw­ry­chow­ska
Dr n. med. lekarz den­ty­sta
orto­donta, chi­rurg, pro­te­tyk